De term “vlindereffect” komt oorspronkelijk uit de meteorologie. Maar zelf heb ik ervaring met een ander “vlindereffect” dat bepalend was voor mijn hele leven. Lees verder om te weten hoe dat kwam …
De vlinder van Lorenz
De meteoroloog Edward Lorenz experimenteerde in de jaren zestig met computermodellen waarmee hij het weer wilde voorspellen. Hij voerde in zijn computer steeds andere gegevens in van de atmosfeer (druk, temperatuur, windrichting) en het programma berekende dan wat het resultaat zou zijn. Toen hij een keer een paar getallen had afgerond ontdekte hij dat een uiterst klein verschil in de invoerwaarden al snel enorm grote afwijkingen in de uitkomst tot gevolg kon hebben. Deze gevoelige afhankelijkheid van startcondities werd bekend als het vlindereffect : een vlinder voor de kust van Europa hoeft maar één keer met zijn vleugeltjes te klappen, en die minieme turbulentie in de atmosfeer kan binnen een paar dagen tot gevolg hebben dat er een enorme orkaan in de Caribische zee losbarst.
Dit is de reden waarom het zo moeilijk is om het weer voor vier of vijf dagen vooruit te voorspellen. En terugkijken kan ook al niet. Als er ergens een orkaan losbarst is het onmogelijk om aan te geven welk vlindertje aan de andere kant van de oceaan dit op zijn geweten heeft.
Het weer valt dus moeilijk te voorspellen, maar ook het leven van een mens is onvoorspelbaar. Kleine gebeurtenissen kunnen later grote gevolgen hebben. Het grappige is dat zo een kleine gebeurtenis echt door een vlinder veroorzaakt kan worden.
Mijn vlinder
In mijn leven heeft een vlinder een hele grote rol gespeeld. Toen ik een jaar of zestien was kwam er een kind bij ons aan de deur met een jampotje met daarin een grote vlinder. Ze vroeg mijn vader, die onderwijzer was aan de lagere school, of hij wist wat voor een vlinder dit was. Mijn vader wist het niet en stuurde mij toen met die vlinder naar een bioloog bij ons in het dorp.
Hij wist me meteen te vertellen dat het een windepijlstaart was (Herse convolvuli). Hij vertelde boeiende verhalen over het insect, en liet me zijn collectie van honderden vlinders zien. Hij liet me ook zien hoe je insecten op kunt zetten door ze op een plankje op te spannen. Hij gaf me een aantal spanplanken, wat insectennaalden, en een insectendoos met een glazen deksel. Ik had een nieuwe hobbie.
Dit alles heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik entomologie ben gaan studeren, dat ik in de tropen terecht ben gekomen, en dat ik in de afgelopen 23 jaar al in 6 verschillende landen gewerkt heb. Ik ben hiermee het levende bewijs van het “vlindereffect”. Als die bewuste windepijlstaart zich niet had laten vangen, dan was mijn hele leven volledig anders verlopen.
Boudewijn's vlinder
Vlinders spreken tot de verbeelding. Hier is de tekst* van het lied “Verdronken Vlinder” door Boudewijn de Groot.
(All lyrics are property and copyright of their owners. All lyrics provided for educational purposes only.)
Zo te sterven op het water met je vleugels van papier
Zomaar drijven na 't vliegen in de wolken drijf je hier
Met je kleuren die vervagen zonder zoeken zonder vragen
Eindelijk voor altijd rusten en de bloemen die je kuste
Geuren die je hebt geweten
Alles kan je nu vergeten
Op het water wieg je heen en weer
Zo te sterven op het water met je vleugels van papier
Als een vlinder die toch vliegen kan tot in de blauwe lucht
Als een vlinder altijd vrij en voor het leven op de vlucht
Wil ik sterven op het water maar dat is een zorg van later
Ik wil nu als vlinder vliegen op de bloemenblaadren wiegen
Maar zo hoog kan ik niet komen
Dus ik vlieg maar in mijn dromen
Altijd ben ik voor het leven op de vlucht
Als een vlinder die toch vliegen kan tot in de blauwe lucht
Om te leven dacht ik je zou een vlinder moeten zijn
Om te vliegen heel ver weg van alle leven alle pijn
Maar ik heb niet langer hinder van jaloersheid op een vlinder
Want zelfs vlinders moeten sterven laat ik niet mijn vreugd bederven
Ik kan zonder vliegen leven
Wat zal ik nog langer geven
Om een vlinder die verdronken is in mij
Om te leven hoef ik echt geen vlinder meer te zijn